“बसवराजुचा अंत : नक्षलवादाचा पराभव की दिशा बदल?”

विशेष संपादकीय | संदीप राचर्लावार मुख्य संपादक विदर्भ न्यूज 24 नेटवर्क दिनांक 22 मे 2025

छत्तीसगडमधील सिलगेर परिसरात झालेल्या चकमकीत सीपीआय (माओवादी) या संघटनेचा महासचिव बसवराजु उर्फ नंबाला केशवराव ठार झाला, ही घटना नक्षल चळवळीच्या इतिहासात निर्णायक टप्पा ठरू शकते. भारतात गेल्या चार दशकांपासून सशस्त्र नक्षल चळवळ पुन्हा पुन्हा उभी राहत होती. मात्र या चळवळीच्या सैनिकी नेतृत्वाचा आणि विचारसरणीचा एक महत्वाचा स्तंभ कोसळल्यामुळे ही लढाई केवळ रणभूमीवरच नाही, तर मानसिक, वैचारिक स्तरावरही पांगत चालली आहे का, हा विचार करणे अत्यावश्यक आहे.

—बसवराजु : एक लढवय्या की चळवळीचा मास्टरमाईंड?

बसवराजु हा आंध्र प्रदेशातील श्रीकाकुलम जिल्ह्यातील रहिवासी. प्रारंभी विद्यार्थी नेता, नंतर ‘टाईम्स ऑफ पीपल’ या माओवादी मुखपत्राचा संपादक, आणि नंतर PLGA चा सरसेनापती असा त्याचा प्रवास आहे. त्याच्या नेतृत्वाखाली हजारो युवकांनी बंदूक हाती घेतली. त्याने छत्तीसगड, महाराष्ट्र, ओडिशा, झारखंड, तेलंगणा अशा अनेक राज्यांमध्ये माओवादी चळवळीचा विस्तार केला.

गेल्या १५ वर्षांपासून तो सेंट्रल मिलिटरी कमिटीचा प्रमुख होता आणि केंद्रीय नेतृत्व मंडळातील सर्वाधिक प्रभावशाली नेता मानला जात होता. ‘रणनीती-कार्यनीती’ तयार करणे, घातपात घडवून आणणे, गुप्त शस्त्र साठवणे यासाठी त्याचा उपयोग माओवादी संघटनेने केला. यामुळेच तो सुरक्षा यंत्रणांच्या हिट लिस्टमध्ये होता.

—नेतृत्वाचा मृत्यू म्हणजे विचारसरणीचा अंत नाही

बसवराजुच्या मृत्यूने माओवादी संघटनेची जबरदस्त हानी झाली आहे, हे निर्विवाद. मात्र केवळ एका नेत्याच्या मृत्यूने विचारांचे मरण होत नाही. माओवाद हा एका बंदुकीधारी गटाचा चेहरा नसून, तो व्यवस्थेविरुद्धचा एक ‘राजकीय आक्रोश’ आहे. जिथे सरकारी यंत्रणा पोहोचत नाही, जिथे नागरी सुविधा अपुरी, वनहक्कांचे उल्लंघन, भ्रष्टाचार व पोलीस बळाचा गैरवापर सर्रास आहे – तिथे माओवादी विचाराला खाद्य मिळतं.

आजही देशात ७०हून अधिक जिल्ह्यांमध्ये नक्षल प्रभाव आहे. म्हणजेच ही लढाई संपलेली नाही. ती आता नव्याने विचार, नव्याने धोरण, आणि नव्या जबाबदारीने घ्यावी लागेल.

—धाडसी जवानांचा सन्मान – पण ‘बंदूक विरुद्ध बंदूक’ पुरेशी नाही

गडचिरोली, बस्तर, दंतेवाडा, बीजापूर या भागांतील जवान गेल्या कित्येक वर्षांपासून जीव धोक्यात घालून सेवा करत आहेत. त्यांच्या पराक्रमाला मानाचा मुजरा हवाच. परंतु, केवळ शस्त्रबळ वापरून नक्षलवादावर मात करता येईल, हा भ्रम असावा. इतिहास साक्षी आहे की, केवळ लष्करी कारवायांनी नक्षल चळवळ दाबली गेली नाही. उलट, काही वेळा ती अधिक आक्रमक झाली.

त्यामुळे गरज आहे ती ‘विकासदृष्ट्या आक्रमक धोरणांची’.—‘विकास’ हीच अंतिम रणनिती

आदिवासी भागांत शाळा, दवाखाने, रस्ते, रोजगार, माहितीचा प्रवेश, वनहक्कांची हमी, स्थानिक लोकांच्या सहभागाने प्रशासकीय निर्णय – ही खरी शस्त्रं आहेत, जी नक्षलवादावर निर्णायक विजय मिळवू शकतात.

बसवराजुचा मृत्यू ही एक ऐतिहासिक संधी आहे – त्या भागात सरकारने ‘फक्त बंदूक नेली’ असे न वाटता ‘सहभाग, समाधान आणि समावेश घेऊन आले’ अशी भावना रुजवण्याची. अन्यथा, आज बसवराजु संपला असला तरी उद्या दुसरा केशवराव पुन्हा जन्म घेईल – आणि जंगल पुन्हा पेटेल.

उपसंहार : यशापेक्षा जबाबदारी अधिक मोठी

शासन व सुरक्षा यंत्रणांनी बसवराजुचा खात्मा करून यश मिळवलं आहे. पण आता पुढचं पाऊल अधिक विचारपूर्वक आणि संवेदनशीलतेने टाकायला हवं. ही केवळ युद्धाची नाही, तर लोकशाही मूल्यांची आणि सामाजिक समतेची लढाई आहे.

#माओवादी_कारवाई#बसवराजु_ठार#नक्षलविरोधी_मोहीम#गडचिरोली_चकमक#CPIमाओवादी#कमांडोऑपरेशन#अबूझमाड_कारवाई#दहशतवादविरोधी_सैनिक#शौर्यगाथा#सुरक्षादलांचे_यश#झारखंड_ओडिशा_माओवादी#भारत_विरोधी_ताकदीवर_आघात#माओवादाचा_अंत#Naxal_Encounter#BaswarajuKilled#ForestCombatIndia

नक्षल चळवळ जर नष्ट व्हायची असेल, तर त्यासाठी केवळ नेतृत्व हटवणं नव्हे, तर त्यामागचं असंतोषाचं मूळ – उपेक्षा, अन्याय आणि अभाव – यावर थेट प्रहार करावा लागेल.

विशेष संपादकीय | संदीप राचर्लावार मुख्य संपादक विदर्भ न्यूज 24 नेटवर्क। 9421729671