छत्तीसगडमध्ये २०० पेक्षा जास्त माओवाद्यांचे ऐतिहासिक आत्मसमर्पण — माओवादी चळवळीला मोठा धक्का!

जगदलपूर (छत्तीसगड) दि. १७ ऑक्टोबर २०२५ :

छत्तीसगडच्या बस्तर विभागात माओवादी चळवळीच्या इतिहासातील सर्वात मोठा आत्मसमर्पण कार्यक्रम पार पडला आहे. तब्बल २०८ माओवाद्यांनी मुख्यमंत्री विष्णुदेव साय यांच्या उपस्थितीत आपल्या शस्त्रांसह मुख्यधारेत प्रवेश केला, ही घटना छत्तीसगड सरकारच्या आणि केंद्रीय गृहमंत्रालयाच्या दृष्टीने “माओवादीविरोधी लढाईतील ऐतिहासिक विजय” मानली जात आहे.

या आत्मसमर्पणाने केवळ छत्तीसगड राज्यालाच नव्हे तर संपूर्ण मध्य भारतातील नक्षलविरोधी मोहिमेला नवा आत्मविश्वास दिला आहे. या शेकडो माओवाद्यांनी भारतीय संविधानाची प्रत आणि गुलाबाचे फूल हातात घेत शांततेचा मार्ग स्वीकारला. अनेक वर्ष जंगलात बंदुका हाताळणाऱ्या या कार्यकर्त्यांनी समाजाच्या मुख्य प्रवाहात सामील होण्याचा संकल्प करत राज्य शासनाकडे स्वतःहून शस्त्रे जमा केली.

✳️ आत्मसमर्पणाचा भव्य कार्यक्रम

हा आत्मसमर्पणाचा कार्यक्रम जगदलपूर येथील पोलिस मैदानावर पार पडला. मंचावर मुख्यमंत्री विष्णुदेव साय, उपमुख्यमंत्री विजय शर्मा, पोलिस महासंचालक अशोक जुनेजा, बस्तर IG सुनील शर्मा, तसेच स्थानिक प्रशासनातील वरिष्ठ अधिकारी उपस्थित होते.

कार्यक्रमात एकूण २०८ माओवादी कार्यकर्त्यांनी १५३ विविध प्रकारची शस्त्रे सरकारकडे जमा केली. यात रायफल, बंदुका, हँडमेड बॉम्ब, स्फोटके, कारतूस इत्यादींचा समावेश होता.

या आत्मसमर्पितांमध्ये अंदाजे ११० महिला माओवादी आणि ९८ पुरुष माओवादी सहभागी झाले. यातील अनेकांनी १० ते १५ वर्षांहून अधिक काळ जंगलात कार्य केले होते. काहींनी पोलिस आणि सुरक्षा दलांवर झालेल्या हल्ल्यांमध्ये सहभाग घेतल्याची कबुलीही दिली आहे.

याशिवाय, आत्मसमर्पण करणाऱ्यांमध्ये एका केंद्रीय समिती सदस्यासह ४ विभागीय कमिटी सदस्य, २१ एरिया कमिटी सदस्य आणि ६० हून अधिक ग्राउंड लेव्हल कार्यकर्ते होते, अशी माहिती अधिकृत सूत्रांनी दिली आहे.

✳️ ‘शस्त्राऐवजी संविधानाचा मार्ग’ — माओवाद्यांची भूमिका

आत्मसमर्पणाच्या वेळी सर्व माओवाद्यांनी हातात संविधानाची प्रत घेतली होती. “आम्ही आता समाजघटक म्हणून जगू, हिंसेचा मार्ग सोडून विकासाचा मार्ग स्वीकारू,” असे या आत्मसमर्पित माओवाद्यांनी सार्वजनिकरित्या घोषित केले.

काहींनी आपल्याला संघटनेत “जबरदस्तीने ओढले गेले”, “नेत्यांच्या आदेशाखाली खोट्या लढाईत बळी पडलो”, अशा भावना व्यक्त केल्या.

विशेष म्हणजे या आत्मसमर्पणाचे नेतृत्व माओवादी संघटनेचा वरिष्ठ कमांडर ‘रूपेश’ याने केले. त्याने आत्मसमर्पण करताना आपल्या सहकाऱ्यांना देखील “आता हिंसा सोडा, विकासाशी जोडा” असे आवाहन केले.

✳️ आत्मसमर्पणामागची कारणे

छत्तीसगड पोलिसांच्या अलीकडील सातत्यपूर्ण ऑपरेशन्स, गावागावात पोहोचणाऱ्या विकास योजनांमुळे माओवादी संघटनेचे जाळे हळूहळू सैल पडत चालले आहे.

केंद्र सरकारच्या “विकास आणि सुरक्षा” या दुहेरी धोरणामुळे — एका बाजूला रस्ते, आरोग्य, शिक्षण, आणि दुसऱ्या बाजूला सुरक्षा कॅम्प्स — या दोन्ही गोष्टींनी जंगलातील माओवादी ठाण्यांना चांगलाच फटका बसला आहे.

यासोबतच राज्य सरकारची “Niyad Nella Nar” ही योजना, ज्यामार्फत दुर्गम भागांतील नागरिकांपर्यंत सरकारी सेवा आणि प्रशासन पोहोचवले गेले, त्याचा परिणामही या आत्मसमर्पणावर झाला.

त्याशिवाय, माओवादी संघटनेत अलीकडेच झालेल्या अंतर्गत मतभेद, नेतृत्वातील अविश्वास आणि संसाधनांच्या टंचाईमुळेही अनेक सदस्य संघटना सोडून देण्याच्या निर्णयावर आले, असे सूत्रांनी सांगितले.

–✳️ सरकारची भूमिका व प्रतिक्रिया

मुख्यमंत्री विष्णुदेव साय यांनी आत्मसमर्पण कार्यक्रमात बोलताना म्हटले —

> “आजचा दिवस बस्तर आणि छत्तीसगडच्या इतिहासात सुवर्णाक्षरांनी लिहिला जाईल. शांती, विकास आणि संवादाचा मार्गच पुढील पिढ्यांना सुरक्षित भविष्य देऊ शकतो. राज्य सरकार आत्मसमर्पितांना पुनर्वसन, रोजगार आणि सुरक्षिततेची हमी देईल.”

त्यांनी या प्रसंगी आत्मसमर्पण करणाऱ्यांना त्वरित रोजगार, आर्थिक मदत आणि सुरक्षित पुनर्वसनाच्या योजना देण्याचे आश्वासन दिले.

राज्य सरकारकडून या आत्मसमर्पितांना ५ लाख रुपयांपर्यंत आर्थिक मदत, घरकुल योजना, शैक्षणिक सुविधा आणि स्वावलंबन प्रशिक्षण कार्यक्रम देण्यात येणार आहेत.

✳️ माओवादी संघटनेला मोठा धक्का                                       एकाच वेळी २०० हून अधिक कार्यकर्त्यांनी संघटना सोडल्याने माओवादी गटांमध्ये मोठ्या प्रमाणावर खळबळ उडाली आहे.

छत्तीसगडच्या दक्षिण आणि उत्तर बस्तर विभागात माओवादी संघटनेचे नियंत्रण आधीच कमी झाले होते. या आत्मसमर्पणामुळे आता अभुझमाड आणि दंतेवाडा परिसर “माओवादी-मुक्त” क्षेत्र घोषित करण्याचा मार्ग मोकळा झाला आहे.सुरक्षा तज्ज्ञांच्या मते, “हा आत्मसमर्पणाचा टप्पा म्हणजे माओवादी चळवळीच्या इतिहासातील निर्णायक कलाटणी आहे.”

✳️ नागरिकांमध्ये आनंद, शांततेचा संदेश

या आत्मसमर्पणानंतर बस्तर विभागातील अनेक गावांमध्ये लोकांनी आनंद व्यक्त केला.

अनेकांनी ‘गावात पुन्हा शांती येईल’, ‘आमचे मुलं आता शाळेत सुरक्षित जातील’, अशा भावना व्यक्त केल्या.

या कार्यक्रमाने राज्यातील नागरिकांना आत्मविश्वासाचा नवा संदेश दिला आहे — की आता हिंसेपेक्षा विकासाचा मार्गच खरा बदल घडवू शकतो.

✳️ निष्कर्ष     

छत्तीसगडच्या इतिहासातील हे आत्मसमर्पण केवळ एक सुरक्षा घटना नाही, तर माओवादी विचारसरणीच्या समाप्तीकडे नेणारा निर्णायक टप्पा आहे.

राज्य सरकारने विकास आणि संवादाच्या माध्यमातून केलेला हा प्रयत्न देशभरात एक “मॉडेल ऑफ पीस” म्हणून पाहिला जात आहे.

आता खरी जबाबदारी आहे — या आत्मसमर्पितांना समाजात स्थिरपणे सामावून घेण्याची आणि त्यांच्या हातात पुन्हा शस्त्र नको, तर रोजगार व शिक्षण देण्याची.

स्रोत: न्यूज 18 लोकमत, नवभारत टाइम्स, टाईम्स ऑफ इंडिया, ट्रिपुरा टाइम्स

✍️ – विशेष प्रतिनिधी, विदर्भ न्यूज 24